گردشگری به عنوان یک سیستم: نمونه مشهد

 
چکیده
 نگرش سیستمی، رویکرد نسبتاً جامعی برای درک، تجزیه و تحلیل، برنامه ریزی و پویایی گردشگری است؛ در این رویکرد بخوبی می توان بخش ها و عوامل تاثیر گذار بر گردشگری را هم چون گردشگران، جامعه میزبان، سازمان ها و شرکت های ذی ربط، محیط و ... را به صورت به هم پیوسته مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد و آنها را سازماندهی کرد. به عبارتی دیگر، نگرش سیستمی واقعیت، بنیان و اساس گردشگری را در کلیتی منسجم به تصویر می کشد و پیوند بین اجزاء وعناصر بخش عرضه گردشگری، اعم از جاذبه ها، حمل ونقل، واحد های اقامتی، خدمات، سازمانها و ... با تقاضا ( گردشگران) در سطوح مختلف محلی، منطقه ای، ملی و بین المللی  نمایان می سازد تا برنامه ریزان برای پویایی آن در عرصه رقابت جهانی تلاش نمایند. 
  هدف اصلی این پژوهش، آن است تا دریچه ای نو، برای پژوهشگران و مدیران و دست اندرکاران گردشگری کشور ایجاد کند و ضمن پرهیز از بخشی نگری گردشگری ، بتواند با ایجاد مدیریت یکپارچه در راستا پویایی گردشگری شهر و منطقه، انطباقی بین عرضه و تقاضا ایجاد نماید. همچنین پژوهش حاضر از مبانی نطری بر پایه نظریه سیستمی است و روش تحقیق به کار گرفته شده توصیفی- تحلیلی از کل به جزء می باشد؛ بعلاوه روش  جمع آوری اطلاعات برمبنای کتابخانه ای- اسنادی و نیز میدانی است.
 
در این مقاله ابتدا ضمن بیان مسأله و دیدگاههای ارائه شده توسط سازمان جهانی گردشگری و سایر نطریه پردازان مشهور جهان راجع به نظام گردشگری به بررسی و تحلیل گردشگری کلان شهر مشهد پرداخته شده و در نهایت راه حلی جهت پویایی آن ارائه شده است. نتایج مطالعات میدانی بدست آمده مبین این واقعیت است که ساختار و نظام مدیریت گردشگری مشهد در بخش عرضه با چندپارچگی و عدم ارتباط سازمند بین سازمان ها، اداره ها، شرکتها، اتحادیه ها و... مرتبط با گردشگری مواجه است؛ بطوریکه تعدد و چند پارچگی با حداقل تعامل در مدیریت جاذبه های گردشگری، واحدهای اقامتی، پذیرایی، دفاتر خدمات مسافرتی، حمل و نقل و... مشهود است. بنابراین شایسته است برای برقراری ارتباط سازمند بین اجزاء و عناصرنظام گردشگری شهر و منطقه، نهادی فرادست، متشکل از کنشگران فوق تشکیل تا برای برقراری نظامی یكپارچه جهت پویایی و توسعه آن تلاش و برنامه ریزی کنند.
 
 
كلیدواژه‌ها:

ارتباط متقابل

عرضه و تقاضا

نهادی فرادست

سیستم گردشگری

مدیریت یكپارچه گردشگری

 
 
مقدمه
سیستم  را می توان مجموعه ای از اجزاء و عناصر که بر یکدیگر تأثیرات متقابل دارند وکلیت واحدی را به وجود آورده اند، محسوب کرد؛ این پدیده به صورت باز و یا بسته دارای ویژگی های همچون کلیت، جمع پذیری، مکانیزاسیون، تمرکز، سازمان سلسله مراتبی، شبکه، ساختار، کارکرد و... است(سادوسکی و دیگران، 1361: 56-45 ).رویکرد سیستمی  یکی از نظریه ها علوم جدید است که از اوایل قرن بیستم برای گریختن از بحران در شناخت علمی پرورانده شده است؛ از اینرو، این نظریه به عنوان نگرشی اساساً میان رشته ای دارای روش شناسی، تدوین رویکرد و قابلیت انتقال قوانین و مفاهیم از یک قلمرو به قلمروی دیگری را دارد.
 
در این روش از آغاز پژوهش می توان یک موضوع را از چندین طریق مختلف بررسی و عناصر تشکیل دهنده موضوع تحقیق را شناخت و برای پرهیز از تناقض های پژوهشگر، به طراحی مدلی از کل پژوهش اقدام نمود (سادوسکی،1361: 44- 38 ). در این رویکرد هر سیستم مرکب از اجزاء و عناصر است، که با نظم و ترتیب معین با یکدیگر ترکیب می یابند و ساخت سیستم را فراهم می سازند؛ هر چند هر گونه تغییر و دگرگونی در یک جزء عامل تأثیر گذار بر سایر اجزاء است؛ ولی این تغییرات در راستای انهدام سیستم نیست، بلکه این تغییرات در جهت حفظ و ثبات کلیت سیستم عمل می کند(فرشاد،1362: 26- 18).
 
 
فهرست مطالب
گردشگری به عنوان یک سیستم: نمونه مشهد 1
چکیده 3
كلیدواژه‌ها: 4
1- درآمد 4
2- روش تحقیق 7
3- مباحث نظری 8
شکل شماره2 مدل سیستم های ترکیبی برای برنامه ریزی و نظریه های گردشگری 12
- دیدگاه سازمان جهانی گردشگری 12
شکل شماره 3 عناصر سیستم گردشگری (سازمان جهانی گردشگری) 13
-  دیدگاه لیپر 13
شکل شماره 4 چرخه مستقیم دو سویه گردشگری به عنوان سیستم گردشگری کل 14
شکل شماره 5 سیستم گردشگری (ناحیه محور مسافر، مبدا و مقصد گردشگر)– مدل لیپر 15
- دیدگاه گان 15
شکل شماره6 سیستم  گردشگری (دیدگاه گان) 16
- دیدگاه بریونز، تجیدا و مورالس 17
شکل شماره 7 دیدگاه بریونز، تجیدا و مورالس 17
- دیدگاه کاسپار 18
شکل شماره 8 سیستم گردشگری(مدل كاسپار) 19
- دیدگاه هولدن 19
سیستم گردشگری کلان شهر مشهد 20
شكل شماره  10- فرایندكنونی سیستم گردشگری شهر مشهد 22
الف) باورهای مذهبی/ دینی 22
ب) توانهای محیطی 23
شکل شماره 11 مدل تحلیلی پویایی سیستم گردشگری- رویکرد چند سطحی 24
ج) محیط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی 25
د) عناصر سیستم گردشگری در بخش عرضه 26
: تقسیم بندی انواع جاذبه های گردشگری مشهد  جدول شماره 1 26
-  زیرساختها و حمل و نقل 27
-  واحد های اقامتی/پذیرایی 27
- دفاتر خدمات مسافرتی 28
- سازمان ها و اتحادیه ها 28
- سایر خدمات 29
روند سیستم گردشگری شهر مشهد در سده اخیر 30
شکل شماره 12روند رشد سیستم گردشگر مشهد 31
نتیجه گیری 31
کتابنامه 35